Category: Uncategorized

ÍSORÐ – þriðji viðburðurinn sem ÍSOR býður upp á.

Sérfræðingar ÍSOR fjalla um einstök viðfangsefni er snúa að orku og auðlindum jarðar. Viðburðirnir eru sendir út á netinu og öllum er boðin þátttaka, almenningi, fjölmiðlum og fræðasamfélagi.

Að þessu sinni mun Þorbjörg Ágústsdóttir, jarðeðlisfræðingur, ásamt fleiri höfundum, fjalla um jarðeðlisfræðirannsóknir og hvernig þær eru notaðar til að skyggnast undir yfirborð jarðar, í þeim tilgangi að skoða uppbyggingu jarðskorpunnar og kortleggja m.a. jarðhitaauðlindirnar sem við hér á Íslandi erum svo lánsöm að eiga.

Okkur þætti vænt um að sjá þig á Teams og langar að bjóða þér að hitta okkur og hlýða á erindi Þorbjargar og fleiri, þriðjudaginn 6 desember, kl. 13:15. Að erindi loknu verður boðið upp á umræður og spurningar.

Hlekk a viðburðinn má finna hér fyrir neðan

Click here to join the meeting

Smellið hér til að sjá upptökuna frá fundinum

Kveðja, ÍSOR

ÍSOR og Dóminíka

ÍSOR hefur verið að vinna að áhugaverðum jarðhitaverkefnum í Karbíska hafinu, þar á meðal á Dóminíku, allt frá árinu 2011. Nú eru aftur komin af stað borun á þessari paradísareyju, þar sem Jarðboranir eru nú að bora tvær nýjar holur. ÍSOR og Mannvit eru ráðgjafar Dóminískra stjórnvalda í tengslum við þær boranir. Sigurður Sveinn Jónsson, Jarðfræðingur hjá ÍSOR skrifaði áhugaverða grein um Dóminíka í Kjarnanum, um jarðhitarannsóknir, boranir sem og sögu lands og þjóðar.

Tengill á greinina er HÉR

Að auka orkuöryggi til framtíðar

Eftirfarandi grein birtist í Fréttablaðinu þann 17 nóvember 2022

Markmið ÍSOR er að vera leiðandi á heimsvísu í ráðgjöf á sviði sjálfbærrar nýtingar jarðhita og þannig styðja við stefnu og áherslu Íslands í umhverfis-, auðlinda- og orkumálum.

Jarðrænar auðlindir eru nánast allt sem jörðin geymir og okkar markmið er að vera leiðandi á heimsvísu í ráðgjöf á sviðum eins og til dæmis jarðhita, grunnvatns, vatnsorku og ýmissa jarðefna, okkar markmið er að vera leiðandi á heimsvísu í ráðgjöf á því sviði,“ segir Steinþór Níelsson, jarðfræðingur og sviðsstjóri nýtingar hjá ÍSOR.

„Meginstarfsemi ÍSOR er að veita þjónustu og ráðgjöf í tengslum við jarðhita, en þó einnig á ýmsum öðrum sviðum. Innan okkar raða er mjög hæft fólk á sviði jarðvísinda, efnafræði og verkfræði. Við búum einnig yfir ýmsum mjög sérhæfðum tækjabúnaði. Við nýtum okkur þekkingu á jarðfræði Íslands fyrst og fremst til þess leita að og finna jarðhita bæði til raforkuframleiðslu og húshitunar en einnig í ýmsa aðra beina notkun, líkt og vatn í heita potta, sundlaugar, ylrækt og alls konar iðnað. Við notum sömu aðferðafræði til að leita að neysluvatni í kranana hjá okkur um allt land. Þetta eru okkar helstu viðfangsefni.“

Útflutningur á þekkingu á jarðhita hjá ÍSOR

„Við höfum líka stundað aðrar jarðvísindarannsóknir, svo sem gullleit, almenna jarðfræðikortlagningu, hafsbotnsrannsóknir og höfum um áratugaskeið flutt út þekkingu á jarðhita.

Við leggjum áherslu á auðlindakortlagning með það í huga að auka þekkingu á jarðrænum auðlindum Íslands og þannig styðja við upplýsta ákvarðanatöku stjórnvalda um nýtingu eða friðun en það er mikið starf óunnið hér á Íslandi. Við viljum að aðgengi að grænni orku batni með aukinni fræðslu, bæði til almennings á Íslandi sem og stuðla að þjálfun sérfræðinga úti í heimi til að hraða þróun á grænum orkugjöfum á heimsvísu. Þannig viljum við styðja við sjálfbæra nýtingu auðlinda og auka orkuöryggi til framtíðar. Þegar kemur að sjálfri auðlindanýtingunni stuðlum við að því að auka skilvirka og hagkvæma auðlindanýtingu með því að leggja til ábyrgðarfulla nýtingu auðlinda.

ÍSOR við mælingar á streymi CO2 um jarðlög.

Á frumstigum jarðhitarannsókna er farið í jarðfræði- og sprungukortlagningu, sýnatökur og efnagreiningu á jarðhitavatni og ýmsar jarðeðlisfræðilegar mælingar. Þau gögn eru síðan notuð til þess að staðsetja borholur til að ná í jarðhitann. Þegar jarðhitinn er kominn í nýtingu býður ÍSOR upp á mjög sérhæfða þjónustu með borholumælingum en ÍSOR á tæki sem geta mælt gerð jarðlaga ásamt hitastigi og ástandi jarðhitageymisins. Við höfum mælt, allt frá mjög grunnum (nokkra tuga metra) leitarholum niður á tæplega 5 kílómetra dýpi þar sem hitinn getur verið vel yfir 400°C. Þessi gögn eru nýtt til að meta forða jarðhitakerfanna og aðstoða orkufyrirtæki til að nýta auðlindina á sem sjálfbærastan hátt.“

Steinþór nefnir einnig að ÍSOR hefur náð að nýta þá þekkingu sem byggst hefur upp á Íslandi til þess að aðstoða aðrar þjóðir við að byggja upp eigin jarðhitaiðnað.

„ ÍSOR hýsir nú GRÓ-Jarðhitaskólann (GRÓ-Geothermal Training Program) sem er eitt helsta framlag Íslands til þróunaraðstoðar á þessu sviði . Hingað koma sérfræðingar frá ýmsum þróunarlöndum í sex mánaða þjálfun í jarðhitageiranum. Þannig stuðlum við að uppgangi jarðhitans í öðrum löndum og hjálpum þróunarríkjum við að afla orku fyrir sína þegna og nýta til þess mun umhverfisvænni kosti en kol, olíu, gas eða aðra óvistvæna orkugjafa. Þannig viljum við bæta aðgengi íbúa Jarðar að grænni orku.“

Jarðfræðingur að störfum við jarðfræðikortlagningu.

Áskoranir fram undan

„Það sem er efst á baugi þessi misserin er að við finnum fyrir því að eftirspurn eftir heitu vatni á Íslandi hefur aukist mjög. Notkun hefur aukist mikið og eru nokkrir þættir þar ráðandi, til dæmis íbúafjölgun, uppbygging iðnaðar og aukin umsvif víðs vegar um land vegna ferðamanna. Einnig hefur orðið fjölgun baðlóna og smærri iðnaðar sem nýtir heitt vatn beint úr jörðu.

Við erum það lánsöm hérlendis að í orkukrísunni á 7. og 8. áratug síðustu aldar var gerð gangskör að því að hitaveituvæða Ísland. Það var gert, ekki af umhverfisástæðum á þeim tímapunkti, heldur var það talið ódýrara til lengri tíma en að flytja inn dýra olíu til kyndingar. Hitaveiturnar hafa þannig sparað Íslandi gríðarlega fjármuni og hafa um leið minnkað kolefnisfótspor okkar umtalsvert. Það er áætlað að hitaveitan í Reykjavík spari um 3 milljónir tonna af CO2 árlega en heildarlosun Íslands er talin vera tæplega 5 milljónir tonna árlega af CO2. Það eru tækifæri til þess að gera betur og til dæmis hefur olía verið notuð á Vestfjörðum til þess að kynda upp bæjarfélögin, tímabundið, þar sem skortur er á heitu vatni. Þar eru þó líklega ónýttir möguleikar í nýtingu jarðhita en leggja þarf í rannsóknir til þess að finna þá auðlind. Það eru áskoranir fram undan í því að halda í þau lífsgæði sem jarðhitinn veitir okkur með því að tryggja skynsamlega nýtingu og jafnframt finna ný svæði, en það þarf að hugsa áratugi fram í tímann, sérstaklega fyrir stóru byggðakjarnana suðvestanlands og á Norðurlandi. Eftirspurn eftir grænni orku hefur aukist innanlands og við viljum vera í stakk búin til að sinna því.

Sérfræðingar ÍSOR við sýnatöku á jarðhitasvæði.

Eins finnum við fyrir aukinni eftirspurn erlendis frá, bæði í því að veita ráðgjöf til erlendra aðila sem vilja nýta jarðhita til raforkuframleiðslu eða beint eins og til að mynda spænska olíufélagið Repsol, sem við erum að vinna með í að kortleggja jarðhitaauðlindina á Kanaríeyjum. Þá erum við einnig að vinna fyrir indverskt ríkisolíufyrirtæki að rannsóknum og jarðhitaborunum í Himalayafjöllunum og að ráðgjafarverkefni fyrir ríkisstjórn Tansaníu í tengslum við rannsóknarboranir. Á Dóminíku í Karíbahafinu, þar sem búa um 70 þúsund manns, erum við í rannsóknum og ráðgjöf sem snýr að því að virkja jarðhita á eyjunni og gera hana óháða innflutningi á jarðefnaeldsneyti landi og þjóð til mikilla hagsbóta og ekki síður loftslagsmálum til góða. Okkur þykir vænt um þessi verkefni þar sem við sjáum árangurinn sem felst í að lífskjör fólks batna með aðgengi að orku, kolefnisfótspor landa minnka og við sjáum beint í verki að verið er að vinna að heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna, en það er yfirlýst markmið ÍSOR að styðja við minnkun kolefnisfótspors heimsins og hjálpa til við orkuskiptin.“

Styðja heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna

„Íslensk stjórnvöld hafa sett sér háleit markmið um kolefnishlutleysi og aukna notkun grænna orkugjafa og sjálfbæra nýtingu auðlinda. Að sögn Steinþórs býr ÍSOR að þekkingu og reynslu á ýmsum sviðum, sérstaklega þeim er varða nýtingu jarðhita- og grunnvatnsauðlindarinnar.

„Okkar metnaður er að sú þjónusta og lausnir sem við bjóðum upp á komi Jörðinni og íbúum hennar til góða, og skili hagsæld á þeim svæðum sem við erum að vinna á. Okkar markmið er að vera leiðandi í ráðgjöf um nýtingu jarðrænna auðlinda, sérstaklega jarðhita, og að sú ráðgjöf nýtist okkar viðskiptavinum vel auk þess að styðja áherslur Íslands í umhverfis-, auðlinda- og orkumálum hér heima sem og í alþjóðlegu samstarfi. Þannig viljum við styðja við heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna,“ segir Steinþór að lokum.

Laus störf hjá ÍSOR í ljósi vaxandi umsvifa

Mælingar á gufuflæði. Ljósmynd Glódís Guðgeirsdóttir

Í ljósi vaxandi umsvifa leitar ÍSOR að metnaðarfullum einstaklingum til að bætast í hópinn. Einkunnarorð stefnu ÍSOR er sjálfbærni í verki og er kjarninn í stefnu og starfsemi ÍSOR að veita ráðgjöf um sjálfbæra nýtingu jarðrænna auðlinda og styðja við stefnu stjórnvalda á sviði loftslagsmála.

Við leitum að sérfræðingum í:

Við ráðningar er tekið mið af jafnréttisáætlun ÍSOR og hvetjum við öll kyn til að sækja um. ÍSOR leggur áherslu á jöfn tækifæri starfsfólks, ánægða og árangursmiðaða liðsheild og framþróun. Metnaður ÍSOR er að vera í fararbroddi þekkingar á sviði jarðrænna auðlinda og virðisskapandi lausna sem miða að því að koma jörðinni og fólki til góða.

Forseti Íslands í heimsókn hjá Cornell háskólanum í Íþöku, New York fylki, ásamt GRP Iceland, ÍSOR og Íslenska orkuklasanum.

Cornell háskólinn hefur lengi hefur verið meðal fremstu háskóla í Bandaríkjunum og hefur verið í samstarfi við GRP Iceland (Geothermal Resource Park), Íslenska Orkuklasann, Háskólann í Reykjavík og íslensk stjórnvöld, og hefur unnið að ýmsum verkefnum er tengjast endurnýjanlegum orkugjöfum og sjálfbærni á síðustu árum. Unnið hefur verið eftir rammasamningi sem var fyrst undirritaður í apríl 2016 og svo framlengdur til 5 ára þann 17. september 2021. Við það tækifæri var einnig skrifað undir samkomulag á sviðið menntamála milli Cornell og HR byggt á þeim rammasamningi. Prófessorar frá Cornell hafa kennt við Háskólann í Reykjavík, fjölmargar sendinefndir hafa sótt Ísland heim.

Til stendur að breyta orkukerfum Cornell háskóla þannig að hann verði eingöngu knúinn endurnýjanlegum orkugjöfum á sjálfbæran hátt að hluta til að íslenskri fyrirmynd (Earth Source Heat verkefnið). Einnig er stefnt að því að Cornell háskóli taki út sjálfbærni Íslands, geira fyrir geira. Að lokum er stefnan sú að setja upp rannsóknarmiðstöð sjálfbærni á Íslandi. Ísland og Cornell eru á sömu vegferð og stefna að því að verða orðin kolefnishlutlaus í síðasta lagi 2040.

Nú er forseti Íslands ásamt lítilli sendinefnd í formlegri heimsókn í Cornell háskólanum í Íþöku (Ithaca), en í þeirri sendinefnd eru fulltrúar frá GRP Iceland, Íslenska orkuklasanum (IREC) og Íslenskra orkurannsókna (ÍSOR). Verið er að ræða um enn frekara samstarf milli þessara aðila, en Cornell háskólinn hefur áform um að nýta jarðhita til að að hita húsnæði háskólans auk þess að nota aðra vistvæna orkugjafa fyrir háskólasvæðið. Af þessu tilefni var undirrituð viljayfirlýsing (LoI) þess efnis við Íslenska Orkuklasann og ÍSOR í tengslum við rammasamninginn við GRP Iceland.

Cornell hefur nýlega lokið við rannsóknarborun á háskólasvæðinu í Íþöku sem er stórt skref í að breyta orkukerfum skólans og skapa fyrirmynd fyrir bandarískan markað. Horft hefur verið til sérstöðu Íslands í því samhengi en hér eru mikil tækifæri fyrir Ísland og íslenskan orkuiðnað, í samvinnu við Cornell, að hafa áhrif framgang loftslagsmála, orkumála, umhverfismála, sem og í nýsköpun og menntamála.

https://news.cornell.edu/stories/2022/11/iceland-president-visit-showcase-sustainability-affinity

https://www.forseti.is/fr%C3%A9ttir/2022-11-10-cornell-h%C3%A1sk%C3%B3li-%C3%AD-new-york/

https://news.cornell.edu/stories/2022/11/geothermal-experts-say-borehole-data-shows-promise

ÍSOR hefur endurnýjað aðild sína að samtökum 37 jarðfræðistofnana í Evrópu, EuroGeoSurveys, og styrkir þannig stöðu Íslands í samfélagi evrópskra rannsóknaraðila í jarðvísindum. Auk þess er ÍSOR aðili að EERA-European Enegery Research Alliance, https://www.eera-set.eu/ samtök rannsóknaraðila í orkumálum, með áherslu á jarðhita. Meðal annars á þessum vettvangi tekur ÍSOR þátt í fjölmörgum rannsóknarverkefnum sem nýtt eru til að þróa þekkingu og þjálfa starfsfólk, til að takast á við áskoranir framtíðarinnar.
Vegna fyrirsjáanlegs orkuskorts í Evrópu er mikill áhugi á að auka þar nýtingu jarðhita og annarra endurnýjanlegra orkugjafa. Mikill þungi verður því á næstu misserum á sviði grunnrannsókna og samvinnu rannsóknarstofnana, háskóla og iðnaðar í Evrópu á sviði samræmingar jarðvísindalegra gagna og birtingu þeirra til ákvarðanatöku um orkuöflun og -nýtingu.
GSEU (Geological Survey for Europe) er 5 ára rannsóknarverkefni sem hófst í september og styrkt er af EU Horizon 2020. https://eurogeosurveys.org/gseu/
Stefnt er að því að skapa sameiginlega þjónustu jarðfræðstofnana Evrópu sem styður við markmið til að mæta áskorunum í orku og loftslagsmálum. Framlag ÍSOR verður þar á sviði jarðhitaþekkingar, grunnvatnsauðlinda og vindorku á strandsvæðum.

Gudmundur-Steingrímsson-Blowing-borholes-in-the-geothermal-field-Hellisheidi-Southwest-Iceland

timo-volz-B587f4cdHgw-unsplash-1536x1024

valeria-fursa-zSrksQgp4W0-unsplash-1-1536x1025

Í grein Morgunblaðsins í dag (27 nóvember 2022) er rætt við Bjarna Richter, jarðfræðing og sviðsstjóra viðskiptaþróunar og markaðsmála hjá ÍSOR um erlend verkefni sem ÍSOR vinnur að. Þar er m.a. fjallað um verkefni á Kanaríeyjum og í Kasmír á Indlandi.
Verkefnið á Kanarí felur í sér að “…skoðuð eru jarðhitasvæði á þremur eyjum, þar á meðal vinsælum ferðamannastöðum Íslendinga, það er að segja Tenerife og Gran Canaria, en einnig á La Palma þar sem eldfjall gaus á síðasta ári”.
Í greininni kemur einnig fram að mikið samstarf er milli íslenskra aðila sem búa að áratuga reynslu og þekkingu á jarðhitarannsóknum og nýtingu hans á Íslandi. Mikilvægt er að nýta þá þekkingu og vinna þannig saman að markmiðum stjórnvalda Íslands og heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna.

ÍSOR tekur þátt í jarðhitarannsóknum á Kanarí eyjum

ÍSOR skrifaði nýlega undir samning við spænska orku- og olíufyrirtækið Repsol S.A um jarðhitaúttekt á þremur af Kanaríeyjunum, þ.e. La Palma, Tenerife og Gran Canaria. Töluvert af jarðvísindalegum rannsóknum hafa verið gerðar á eyjunum þremur á undanförnum árum. Jarðfræði eyjanna er vel kortlögð, efnasýni hafa verið tekin úr lindum og hverum og þau efnagreind. Jarðeðlisfræðilegar aðferðir hafa verið notaðar til að kortleggja einnig jarðhitann og uppruna hans á eyjunum, þá helst viðnáms-, þyngdar -og segulmælingar. Nokkrar rannsóknarholur hafa verið boraðar og þær mældar í bak og fyrir.

Hlutverk ÍSOR er að fara yfir öll gögn sem Repsol á og hefur aðgengi að, meta gæði þeirra og gagnsemi við að afmarka svæði til frekari rannsókna og mögulegrar nýtingar. ÍSOR mun einnig aðstoða við gerð hugmyndalíkana, staðsetja borholur, ásamt því að gefa mat á stærð jarðhitasvæðanna og mögulega afkastagetu. Verkið á að taka um fimm mánuði og á að ljúka fyrir lok febrúar 2023.

ÍSORÐ 27. september – Fundaröð ÍSOR um orku og auðlindir jarðar.

ÍSORÐ – Fundaröð ÍSOR um orku og auðlindir jarðar.

Þriðjudaginn 27. september, kl. 13:15 er komið að næsta ÍSORÐ-i, röð viðburða sem ÍSOR hrinti af stað í vor.

Sérfræðingar ÍSOR og eftir atvikum gestir okkar, munu fjalla um einstök viðfangsefni auk þess sem gestum gefst kostur á að varpa fram spurningum og taka þátt í umræðum. Við höfum ákveðið að kalla þennan vetvang ÍSORÐ. Viðburðirnir verða á netinu og öllum er boðin þátttaka, almenningi, fjölmiðlum og fræðasamfélagi.

Að þessu sinni verður fjallað um jarðfræðikortlagningu Íslands. Þar mun Ögmundur Erlendsson, jarðfræðingur, fjalla um stöðu og framtíð jarðfræðikortlagningar og hvernig hún er grunnur að almennri jarðvísindalegri þekkingu. Þekking á jarðfræði Íslands gefur vísindamönnum möguleika á að meta með aukinni vissu hvað hefur gerst og að nota þá þekkingu til að spá fyrir um umbrot framtíðar, s.s. eldvirkni og jarðskjálfta. Þetta hefur komið glöggt fram í yfirstandandi eldgosahrinu og umbrotum á Reykjanesi. Kortlagning á jarðfræði Íslands flokkast undir grunnrannsóknir sem nýtast við ýmsar ákvarðanir í tengslum við friðun landsvæða, innviðauppbyggingu, mat og nýtingu á jarðrænum auðlindum og mati eða vöktun á náttúruvá. ÍSOR vinnur með Náttúrufræðistofnun á grundvelli rammasamnings við Umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytið um átaksverkefni í jarðfræðikortlagningu í mælikvarða 1:100.000. Í erindinu verður upplýst um stöðu kortlagningaverkefnisins, um mögulegan framgang á næstu árum og sýnd dæmi um það hvernig það spilar inn í þekkingaruppbyggingu vísindamanna og almennings á jarðfræði Íslands.

Okkur þætti vænt um að sjá þig á Teams og langar að bjóða þér að hitta okkur og hlýða á erindi Ögmundar, þriðjudaginn 27 september, kl. 13:15. Að erindi loknu verður boðið upp á umræður og spurningar.

Hlökkum til að sjá sem flesta.

Til að tengjast fundinum smellið þá hér

Smellið hér til að sjá upptöku frá fundinum

Vísindagreinar eftir íslenska jarðvísindamenn í tímaritinu Nature

Í tímaritinu Nature birtust á dögunum tvær greinar eftir íslenskt jarðvísindafólk sem báðar fjalla um umbrotin í Fagradalsfjalli árið 2021. Önnur greinin er jarðeðlisfræðileg og var ÍSOR þátttakandi í henni, en hin er jarðefnafræðileg. Afar sjaldgæft er að tvær vísindagreinar eftir íslenska vísindamenn birtist í sama hefti Nature, enda samkeppni um birtingu efnis þar afar hörð og miklar kröfur gerðar um efnið. Niðurstöður greinanna snúa að undanfara eldgossins í Fagradalsfjalli á síðasta ári sem var ólíkur undanfara margra annarra eldgosa í heiminum, og að efnasamsetningu hraunsins og hvernig hún breyttist eftir því sem leið á gosið.

Hér fyrir neðan er stutt umfjöllun um jarðeðlisfræðilegu greinina.

Vísindagreinin ber yfirskriftina „Deformation and seismicity decline before the 2021 Fagradalsfjall eruption“ og fjallar um aðdragandann að gosinu og hvernig hann greinir sig frá undanfara margra gosa í heiminum. Greinin var unnin undir forystu Freysteins Sigmundssonar, vísindamanns við Jarðvísindastofnun Háskólans, og Michelle Parks, sérfræðings í jarðskorpuhreyfingum við Veðurstofu Íslands. Að henni kom einnig fjöldi annarra vísindamanna m.a. frá ÍSOR ásamt vísindafólki frá Bretlandi, Nýja-Sjálandi og Tékklandi. Eins og flestum er eflaust kunnugt skalf jörð töluvert á Reykjanesskaganum vikurnar áður en gosið hófst. Tímabilið einkenndist því af spennulosun í jarðskorpunni en allra síðustu dagana fyrir gosið dró hins vegar úr jarðskorpuhreyfingum og skjálftavirkni á svæðinu í kringum gosstöðvarnar. Þetta er ólíkt aðdraganda eldgosa víða í heiminum, sem einkennast oft af stigvaxandi jarðskorpuhreyfingum og jarðskjálftum skömmu fyrir gos þegar kvika þrýstir sér upp á yfirborðið.

Vísindamennirnir benda á að þessa hegðun eldstöðvarinnar í Fagradalsfjalli megi skýra með samspili kvikuhreyfinga og flekahreyfinga. Þegar kvika þrýstir sér upp í gegnum jarðskorpuna í aðdraganda eldgosa, þá geta þessir kraftar losnað úr læðingi með tilheyrandi jarðskjálftum og jarðskorpuhreyfingum. Ef dragi úr jarðhræringum, bendi það mögulega til þess að þessu ferli sé að ljúka og að kvika muni komast upp á yfirborð jarðar.

Á rúmlega þriggja vikna tímabili fyrir gosið í Fagradalsfjalli varð bæði mikil aflögun á jörðu og margir jarðskjálftar. Hvort tveggja tengdist myndun lóðrétts kvikugangs sem náði frá yfirborði og niður á rúmlega 8 km dýpi. Um leið losnaði orka úr jarðskorpunni sem hafði byggst upp vegna hreyfinga jarðskorpuflekanna. Svokallaðir gikkskjálftar urðu á nærliggjandi svæðum, allt að 5,6 að stærð.

Í greininni er bent á að vægari skjálftavirkni síðustu dagana fyrir gosið megi mögulega rekja til þess að kvikan hafi þá verið komin mjög nærri yfirborðinu, þar sem jarðskorpan er veikust og átökin því minni. Í þessu tilliti gegndu jarðskjálftamælar tékknesku vísindaakademíunnar og ÍSOR á Reykjanesskaganum lykilhlutverki, en þeir eru reknir innan NASPMON rannsóknarverkefnisins sem styrkt er af Kappa áætlun EEA sjóðsins.

Niðurstöður rannsóknarinnar hafa þýðingu fyrir alþjóðasamfélagið og geta nýst stofnunum, sem sinna eldfjallavöktun víða um heim, við túlkun gagna tengdum jarðhræringum. Rannsóknin sýnir jafnframt að taka þurfi tillit til samspils eldstöðva og krafta í jarðskorpunni sem tengjast flekahreyfingum þegar spáð er fyrir um möguleg eldgos. Minnkandi aflögun, minni jarðskjálftavirkni og spennulosun vegna flekahreyfinga getur því verið undanfari ákveðinna tegunda eldgosa.

Greinarnar tvær má nálgast á vef Nature:

Deformation and seismicity decline before the 2021 Fagradalsfjall eruption: https://www.nature.com/articles/s41586-022-05083-4

Rapid shifting of a deep magmatic source at Fagradalsfjall volcano, Iceland: https://www.nature.com/articles/s41586-022-04981-x