Ráðstefna og samstarf Íslenskra orkurannsókna og Háskólans á Akureyri við vísindafólk úr leiðangri 396 innan International Ocean Discovery Program.

Íslenskar orkurannsóknir og Háskólinn á Akureyri héldu í júní ráðstefnu um rannsóknir sínar með vísindamönnum úr leiðangri 396 innan The International Ocean Discovery Program (IODP) ásamt tveggja daga vettvangsferð á Norðausturlandi. Ráðstefnan fór fram dagana 17-21. júní í Háskólanum á Akureyri.

Á ráðstefnunni var rætt um helstu niðurstöður leiðangursins og nýbirtar rannsóknaafurðir, auk þess sem leitað var tækifæra og samstarfsaðila í þær framhaldsrannsóknir sem eru á teikniborðinu. Í leiðangri 396 voru teknir borkjarnar úr 21 rannsóknaborholu af sjávarbotni á Vøring-sléttunni austur af Jan Mayen-hryggnum, á svæði sem geymir einstök dæmi um eldvirkni á plötuskilum og veitir innsýn í þá ferla sem leiddu til opnunar NA-Atlantshafs og myndunar Íslands.

Megintilgangur leiðangursins var að prófa tilgátuna um að hitahámarkið við mörk paleósen og eósen skeiðanna (the Palaeocene–Eocene Thermal Maximum) hafi orðið vegna losunar kolefnis af völdum jarðvarma sem kom til vegna kvikuinnskota og/eða eldgosa sem höfðu stórfelld áhrif á loftslag jarðar fyrir um það bil 56 milljónum ára.

Á hafsbotninum úti fyrir Norðurlandi er víða að finna stórfengleg ummerki um eldsumbrot og jarðskorpuhreyfingar og úr þeim má meðal annars meta áhrif þeirra á loftslag og vistkerfi. Gögnin sem aflað var í leiðangrinum gefa nýja innsýn í bergfræði svæðisins og gera kleift að marka betur af þau jarðeðlisfræðilíkön sem skýra hraða myndun stórra storkubergsfleka og áhrif þeirra á aðlæg kerfi, sem og á hnattrænum skala. Samanburður á gögnunum undan hafsbotni við landfræðileg form á Íslandi gefur frekari innsýn í myndunarsögu svæðisins. Rannsóknir sem þessar auka skilning okkar á áhrifum stórfelldra eldsumbrota á landmótun, loftslag og lífríki, auk þess að gefa grunn að hagnýtum rannsóknum, svo sem varðandi kolefnisbindingu og jarðvarmanýtingu. 

Vísindafólk leiðangurs 396 eru alþjóðlega viðurkenndir sérfræðingar frá 14 þjóðlöndum, meðal annars í hafsbotnsjarðfræði, eldfjallafræði, bergfræði, loftslagsfræði, hafsbotnsborunum og fleira.

Nánari upplýsingar veitir:

Anett Blischke, jarð- og jarðeðlisfræðingur hjá ÍSOR
[email protected]
845 9002

Forstöðumaður Jarðhitaskólans

Þann 1. júlí síðastliðinn tók Bjarni Richter, jarðfræðingur og sviðsstjóri viðskiptaþróunar og markaðsmála hjá ÍSOR, við starfi forstöðumanns Jarðhitaskólans – GRÓ-GTP.
Bjarni er jarðhitasérfræðingur með yfir 25 ára reynslu og hefur starfað hjá ÍSOR frá stofnun þess. Þar á undan var hann á Rannsóknarsviði Orkustofnunar. Hann hefur einnig unnið á öðrum sviðum jarðvísinda sem og verið í framkvæmdastjórn ÍSOR til margra ára. Guðni Axelsson jarðeðlisfræðingur, sem gegnt hefur stöðu forstöðumanns GRÓ-GTP frá 2019, hverfur nú til sinna fyrri starfa hjá ÍSOR.
Jarðhitaskólinn hefur starfað frá árinu 1979 og er ein fjögurra þjálfunaráætlana sem reknar eru undir GRÓ – Þekkingarmiðstöð þróunarsamvinnu. Hinar áætlanirnar eru Jafnréttisskólinn, Landgræðsluskólinn og Sjávarútvegsskólinn.
GRÓ – Þekkingarmiðstöð þróunarsamvinnu starfar undir merkjum UNESCO, Mennta-, vísinda- og menningarmálastofnunar Sameinuðu þjóðanna, og hefur frá upphafi verið ein af helstu stoðum í íslenskri þróunarsamvinnu. Miðstöðin starfar á þeim sviðum þar sem Ísland hefur sérþekkingu sem getur nýst þróunarlöndum við að stuðla að framgangi heimsmarkmiða Sameinuðu þjóðanna.
Nánari upplýsingar um miðstöðina má finna á vef GRÓ www.grocentre.is

Mikill áhugi á samstarfi við Íslendinga

Í nýliðinni viku stóð Íslandsstofa, í samstarfi við sendiráðið í Washington og fylkisstjórnina í Colorado, fyrir velheppnaðri ráðstefnu um mögulegt samstarf á sviði grænnar orku. 

Colorado fylki er m.a. ríkt af jarðhita en notkun auðlindarinnar er enn sem komið er mjög takmörkuð. Mikill áhugi er á samstarfi á því sviði, sem og kolefnisföngunar og -förgunar. Fulltrúar helstu leikenda á íslenskum orkumarkaði, bæði orkufyrirtækja og ráðgjafa, auk Orkuklasans, tóku þátt í fjölþættu samtali við þarlenda aðila, þ.á.m. Árni Magnússon, forstjóri ÍSOR. 

 

https://www.facebook.com/share/p/X5uAvqqJqJvADyc3/?mibextid=WC7FNe

ÍSOR hreppir Nýsköpunarverðlaun IGC

Vel heppnaðri ráðstefnu íslenska orkuklasans, Iceland Geothermal Conference, lauk í Hörpu í gær. Alls voru nærri 600 þátttakendur á ráðstefnunni, frá 54 þjóðlöndum.

ÍSOR er stoltur aðili að Orkuklasanum og var virkur samstarfsaðili við undirbúning og framkvæmd IGC-ráðstefnunnar.

Okkar fólk tók þátt í og stýrði pallborðsumræðum, flutti fjölmörg erindi og við vorum með bás á séstakri „sölusýningu“ sem haldin var í tengslum við ráðstefnuna.

IGC hefur þegar fest sig í sessi sem ein af mikilvægustu ráðstefnum jarðhitaiðnaðarins, en í ráðstefnulok var tilkynnt ákvörðun stjórnar Orkuklasans um að næst yrði hún haldin í Hörpu í maí 2027.

Í lokaathöfninni voru Nýsköpunarverðlaun ráðstefnunnar veitt.

Verðlaunin eru veitt fyrir framúrskarandi tæknilega nýsköpun og/eða þróun á sviði jarðhitanýtingar sem gagnast getur við eftirfarandi:

  • Jákvæð áhrif á loftslag
  • Styður við sjálfbræni og dregur úr mengun
  • Er „byltingarkennd“ tækniframför
  • Er sannarlega nýjung á sviði jarðhitanýtingar
  • Eykur afköst og/eða skilvirkni í orkuvinnslu

Alls skiluðu 11 fyrirtæki inn umsóknum um tilnefningar til verðlaunanna, hvaðan æva að úr heiminum.

Í umsögn dómnefndar segir m.a. að ÍSOR hljóti Nýsköpunarverðlaun IGC 2024, fyrir „skriðtengi“ (Flexible Couplings), einkaleyfisvarða tækninýjung sem mæti öllum viðmiðum dómnefndar;  

auki öryggi og stöðugleika í rekstri, stuðli að auknu öryggi í borunum,  bæti við þekkingu á sviði jarðhitanýtingar og sé tækninýjung sem hafi burði til að ná almennri útbreiðslu á alþjóðavettvangi .“

Viðurkenningin er ÍSOR mikils virði og hvetur okkur til áframhaldandi þróunar tækniframfara á sviði jarðhitanýtingar.

Gæti haft gríðar­lega þýðingu fyrir Ísa­fjörð

HAFÞÓR GUNNARSSON
Það náðist gríðarlega mikilvægur áfangi í jarðhitaleit á Ísafirði í gær, áfangi sem gæti umbylt búsetuskilyrðum, haft mikil áhrif á lífsgæði, efnahag og umhverfi. Við erum stolt af sérfræðingum ÍSOR, sem hafa lengi unnið ötullega að rannsóknum á svæðinu fyrir Orkubú Vestfjarða og Ræktunarsamband Flóa og Skeiða annast boranir. Þetta samstarf hefur nú komið okkur á þennan stað og sýnir að vísindi, rannsóknir, þekking og reynsla, ásamt mikilli seiglu þeirra sem að koma, skilar árangri.
Að ógleymdum skilningi og stuðningi stjórnvalda við áframhaldandi nýtingu þeirrar dýrmætu auðlindar sem jarðhitinn er fyrir íslenska þjóð.

Sjá frétt á visir.is

Mynd:  Hafþór Gunnarsson / visir.is

 

Námskeið Jarðhitaskólans og jarðhitafyrirtækisins LaGeo í El Salvador

Vel heppnuðu tveggja vikna námskeiði Jarðhitaskólans og jarðhitafyrirtækisins LaGeo í El Salvador lauk á sunnudaginn. Námskeiðið var haldið í höfuðstöðvum LaGeo í Santa Tecla við höfuðborgina San Salvador og það sótt af gestum úr jarðhitaiðnaðinum víðs vegar um mið- og suður-Ameríku auk starfsfólks LaGeo.

 

Jarðhitaskólinn og LaGeo sáu í sameiningu um undirbúning en auk heimamanna voru íslenskir leiðbeinendur og starfsfólk ÍSOR þau Helga Tulinius, Bjarni Richter, Daði Þorbjörnsson, Gunnar Skúlason Kaldal og Jón Einar Jónsson, en ekki síst Málfríður Ómarsdóttir verkefnisstjóri Jarðhitaskólans. Einnig voru nokkrir fyrirlestrar fluttir yfir netið frá hinum ýmsu fyrirtækjum á Íslandi. Þátttakendur námskeiðsins voru áhugasamir, duglegir að taka þátt í umræðu og spyrja spurninga, en lönd þeirra eru mislangt komin í jarðhitanýtingu.

 

Meðfylgjandi eru myndir frá námsskeiðinu, vettvangsferðum auk skoðunarferða sem tækifæri gafst til að fara í þegar tími gafst. El Salvador er sérstaklega fallegt land að heimsækja.

Þessa dagana vinnur ÍSOR að rýni á gögnum frá tveimur jarðhitasvæðum í El Salvador

Þessa dagana vinnur ÍSOR að rýni á gögnum frá tveimur jarðhitasvæðum í El Salvador. Þetta eru verkefni í Austur Ahuachapan og í Conchagua. Verkefnið er unnið fyrir Þróunarsamvinnuskrifstofu utanríkisráðuneytisins og er í samvinnu við Alþjóðabankann. 

Nú eru þrír sérfræðingar á vegum ÍSOR í vettvangsferð á þessum jarðhitasvæðum ásamt La Geo, sem er jarðhitaorkufyrirtæki í El Salvador. La Geo rekur tvær jarðhitavirkjanir í El Salvador, Ahuachapan og Berlin, sem hafa báðar um 100 MW af uppsettu afli.

Felst verkefnið í að fara yfir gögn sem LaGeo hefur safnað og úrvinnslu gagna, sem og niðurstöður borana. Hluti af vinnunni er einnig rýni á hugmyndalíkönum og jarðvarmamati.

Þetta er gert í þéttri samvinnu við LaGeo.

Reiknað er með að vinnunni ljúki í upphafi sumars.

Eldgos á Svartsengis- Sundhnúksgosreininni eftir ísöld

ISOR

Í ljósi síðustu atburða á Reykjanesskaga er tilefni til að rifja upp það sem vitað er um gossögu Sundhnúksgosreinarinnar. Svartsengiskerfið er um 30 km langt og 6-7 km breitt. Eftir að jökla ísaldar leysti fyrir um fimmtán þúsund árum hefur gosvirknin í kerfinu einskorðast við Eldvarpa-gosreinina annars vegar og Svartsengis/Sundhnúksgosreinina hins vegar. Sú síðarnefnda liggur skammt austan móbergsfjallanna Þorbjarnar, Sýlingarfells (einnig nefnt Svartsengisfell) og Stóra-Skógfells.
Þó ýmislegt sé vitað um sögu gosvirkni á Sundhnúksgosreininni er margt enn óljóst, einkum um elstu hraunin. Á það reyndar við um allan Reykjanesskaga. Hraunum sem eiga upptök á reininni verður lýst stuttlega hér að neðan í aldursröð. Í umfjölluninni er vísað er í kenni á meðfylgjandi korti:
Bleðla af máðum og fornlegum hraunum má finna víða utan í móbergsfjöllum austan Svartsengis, s.s. í vestan- og norðanverðum Þorbirni, við Sýlingarfell og Stóra-Skógfell (s.s. ks, sb, mk á korti). Á láglendi eru þessi hraun hulin yngri hraunum og útbreiðsla því óþekkt. Þessi hraun eru að mestu samsett úr sambræddum kleprum, sem bendir til að þau hafi myndast við ákafa kvikustrókavirkni. Hraun af þessu tagi má kalla kleprahraun. Eru þau líklega frá því snemma á eftirjökultíma, jafnvel síðjökultíma. Engar aldursgreiningar liggja fyrir á hraununum enn sem komið er. Vísbending um aldur eins þeirra kemur þó fram í grjótnámu við Hagafell, en þar liggur það vel undir 8000 ára gömlu hrauni (sjá neðar) og er áætlaður aldur þess um 10.000 ár (Magnús Á. Sigurgeirsson, óbirt gögn).
Bæði suðvestan og austan megin í Hagafelli eru stuttar fornlegar gígaraðir. Hraunið frá þeim hefur verið nefnt Hópsheiðar- og Hópsnesshraun (hh á korti). Aldursgreining C-14 á gróðurleifum undan hrauninu leiddi í ljós að þær eru um 8000 ára gamlar og líklegt að hraunið sé af líkum aldri. Stærstu flákarnir í þessu hrauni koma fram á Hópsheiði og Hópsnesi við Grindavík. Einnig kemur hraunið fram í hraunhólmum við Sundhnúk, um 500-700 m norðan Hagafells, sem sýnir að gossprungan hefur verið a.m.k. 1,5 km löng.
Við norðurenda Sundhnúkshrauns má sjá fjögur hraun sem koma undan því (merkt kh, ed, hf og da). Aldur þessara hrauna er óljós en þau eru þó talsvert meira en 4000 ára gömul. Einnig má nefna fornt hraun með upptök í Lágafelli vestan Þorbjarnar (lf á korti). Þarna er verk að vinna við nákvæmari aldursgreiningar.
Sundhnúksgígaröðin er ein af lengri gígaröðum Reykjanesskaga, alls um 11,5 km löng og þekur hraunið um 22 km2 lands. Aldursgreining á koluðum kvistum undan hrauninu gaf aldurinn 2300-2400 ár. Hins vegar benda gjóskulagarannsóknir til að hraunið sé nær 2000 áum í aldri (Magnús Á. Sigurgeirsson, óbirt gögn). Gígaröðin liggur vestan með Hagafelli og áfram sundurslitin 3 km til suðvesturs. Syðstu gígarnir eru á 250 m langri gígaröð, sem er aðskilin frá megingígaröðinni (á afgirtu svæði fjarskiptastöðvarinnar norðan Grindavíkur). Þessir gígar liggja rúma 400 m frá næstu húsum í Grindavík og er hraunjaðarinn mun nær, við Nesveg. Athyglivert er að í gosinu 14. janúar hófst gos á stuttri gígaröð 600 m sunnan megingígaraðarinnar líkt og gerðist fyrir 2000 árum. Mörg dæmi mætti nefna um goshegðun af þessu tagi, þ.e. þar sem gýs á stuttri gígaröð sem er aðskilin megingígaröðinni.
Á tímabilinu 1210-1240 e.Kr. voru eldgos tíð í Reykjanes- og Svartsengiskerfunum, gjarnan nefnt Reykjaneseldar 1210-1240. Sundhnúksgosreinin var ekki virk á þeim tíma en þá gaus hins vegar á Eldvarpagosreininni 4 km vestar. Rannsóknir á hraunum og gjóskulögum benda til að virknin á 13. öld hafi byrjað á Reykjanesi en síðan færst til austurs yfir á Svartsengiskerfið um 1230 og síðan lokið árið 1240 þegar Arnarseturshraun rann. Ritaðar heimildir eru rýrar en nefna þó a.m.k. sex eldgos á þessum 30 árum, flest í sjó við Reykjanes. Telja má líklegt að gosin hafi verið fleiri sé tekið mið af þeim tíðu eldgosum sem nú ganga yfir á Reykjanesskaga.
Í ljósi sögunnar má telja líklegt að yfirstandandi virkni á Sundhnúksreininni geti dregist á langinn, í nokkur ár að minnsta kosti. Í undangengnum eldum, á síðustu 2000 árum, hefur verið algengast að hraun þeki um 40-50 km2 í hverjum eldum, eða meira, sem styður frekar þá ályktun að eldvirkni í Svartsengiskerfinu gæti staðið yfir eitthvað lengur.

Texti: Magnús Á. Sigurgeirsson. Kort: Gunnlaugur M. Einarsson.

Helstu heimildir:
Kristján Sæmundsson og Magnús Á. Sigurgeirsson (2013). Reykjanesskagi. Í: Náttúruvá á Íslandi, eldgos og jarðskjálftar. Viðlagatrygging Íslands og Háskólaútgáfan.
Kristján Sæmundsson, Magnús Á. Sigurgeirsson, Árni Hjartarson, Ingibjörg Kaldal, Sigurður Garðar Kristinsson og Skúli Víkingsson (2016). Jarðfræðikort af Reykjanesskaga, 1:100 000 (2. útgáfa). Íslenskar orkurannsóknir.

ISOR

Skoða hvort kvikugas valdi landrisi

mbl.is/Hákon

„Í okk­ar huga skipt­ir veru­legu máli að vita, ef hægt er, hvort kvika sé að safn­ast fyr­ir beint und­ir Svartsengi, eða hvort þar sé mögu­lega að safn­ast fyr­ir kvikugas frá kviku­upp­streymi lengra í burtu, mögu­lega frá sjálf­stæðu kviku­upp­streymi und­ir Sund­hnúkagígaröðinni.

Eina leiðin til þess að kom­ast að því er að beita þyngd­ar­mæl­ing­um og reyna að reikna eðlis­massa þess efn­is sem veld­ur landris­inu. Frek­ari jarðvís­inda­leg­ar mæl­ing­ar og rann­sókn­ir munu svo með tím­an­um gefa skýr­ari mynd af at­b­urðunum sem þarna eiga sér stað,“ seg­ir Eg­ill Árni Guðna­son, jarðeðlis­fræðing­ur hjá Íslensk­um orku­rann­sókn­um, ISOR, í sam­tali við Morg­un­blaðið.

mbl.is/Hákon
mbl.is/Hákon


Mæl­ing­ar í sam­starfi við er­lenda vís­inda­menn

Síðar í þess­um mánuði hefjast svo­kallaðar þyngd­ar­mæl­ing­ar á Reykja­nesskaga, en mark­mið þeirra er að reyna að kom­ast að því hvort kvika valdi landrisi á svæðinu, gas eða sam­bland af hvoru tveggja. Mæl­ing­arn­ar verða gerðar und­ir for­ystu ISOR í sam­starfi við tékk­neska og þýska vís­inda­menn. Eg­ill Árni fer fyr­ir verk­efn­inu af hálfu ISOR.

Þyngd­ar­mæl­ing­ar voru gerðar á Reykja­nesskaga árið 2020 en ekki varð fram­hald á þeim sem er miður, að mati Eg­ils Árna. Nú stend­ur til að ráða bót á því og hefja þær aft­ur und­ir for­ystu ÍSOR.

Lesa má meira um málið í Morg­un­blaðinu