Um vatnsvernd og skógrækt

Um vatnsvernd og skógrækt í Heiðmörk

Íslenskar orkurannsóknir (ÍSOR) er stofnun í eigu íslenska ríkisins og veitir m.a. óháða ráðgjöf á sviði jarðvísinda og jarðrænna auðlinda, s.s. jarðhita og grunnvatns, sem sannarlega eru meðal mikilvægustu auðlinda þjóðarinnar.

Eins og fram hefur komið vann ÍSOR nýverið skýrslu fyrir Skógræktarfélag Reykjavíkur, sem fjallar um aðgengi félagsins og afnot af skógi þess í Heiðmörk, m.t.t. skógræktar og vatnsverndar. Í henni er m.a. reifuð saga sambúðar félagsins og Orkuveitu Reykjavíkur og dótturfélags þess Veitna og bent á leiðir sem mögulegar væru til að tryggja vatnsvernd fyrir höfuðborgarsvæðið en um leið tryggja áframhaldandi möguleika til almennrar útivistar á svæðinu.

Í viðtali í fréttatíma RÚV í gær, 26. maí, var látið í veðri vaka að ÍSOR teldi vatn úr Heiðmörk „ekki nógu gott“ og að það væri afdráttarlaus tillaga að færa vatnsupptökusvæði út fyrir Heiðmerkursvæðið. Hvorugt er rétt. Hvergi er því haldið fram í skýrslunni að vatnið sé ekki nógu gott. Sú hugmynd er vissulega reifuð í skýrslunni, sem einn möguleiki, að færa vatnsupptökusvæðið ofar í landið, en um leið bent á að hann sé líklegur til að verða bæði kostnaðarsamur og tímafrekur.

Það er mikilvægt í stóru hagsmunamáli sem þessu að rétt sé með farið og því sér ÍSOR ástæðu til þessarar áréttingar. Að neðan eru dregnar fram helstu niðurstöður skýrslunnar en áhugasömum er bent á að hægt er að nálgast hana í heild sinni í hlekk hér að neðan.

Helstu niðurstöður skýrslu ÍSOR fyrir Skógræktarfélag Reykjavíkur

Þær hugmyndir sem reifaðar eru í skýrslunni sem miða að því að undirbyggja áframhaldandi sambúð og samvinnu Veitna og Skógræktarfélags Reykjavíkur á vatnsverndar- og útivistarsvæðunum í Heiðmörk. Sambúðin hefur verið beggja hagur og hefur gengið áfallalaust fyrir sig í 75 ár. Engin atvik eða óhöpp hafa orðið sem truflað hafa vatnsvinnsluna eða haft áhrif á vatnsgæðin. Fullyrða má að skógræktin hefur komið vatnsverndinni til góða því gróður- og jarðvegsþekja er sívirk mengunarvörn. Ekki hefur verið sýnt fram á að mengunarhætta hafi farið vaxandi á vatnsverndarsvæðunum á undanförnum árum og margt bendir til að hún muni fremur fara minnkandi en hitt á næstu árum samfara tilkomu rafknúinna farartækja og vinnuvéla. Vatnsverndarstefnan þarf að vera árvökul en hún er ekki eina sjónarmiðið sem taka þarf tillit til. Veitur hafa möguleika á talsverðum sveigjanleika í umsvifum sínum og rekstri á svæðinu.

Ef grípa á til ýtrustu vatnsverndarráðstafana, sem útiloka aðra starfsemi og umferð á vatnsverndarsvæðunum en vatnsöflunina sjálfa, má benda á mótvægisaðgerðir til að koma til móts við hagsmuni Skógræktarfélagsins.

1. Skoða hvort ekki sé óhætt að þrengja brunnsvæðið kringum Myllulækjartjörn og viðhalda þeim útivistarmöguleikum og göngustígum sem þarna eru. Annar kostur er að leggja niður vatnsvinnslu á Myllulækjarsvæði og færa vinnsluna upp í Vatnsendakrika, sem hafa umtalsverða framleiðslugetu umfram núverandi vinnslu. Breyta Myllulækjarsvæði í vara- eða framtíðarvatnsból.
2. Engin vatnafræðileg rök styðja nauðsyn þess að flytja Viðarvinnslu Skóræktarfélagsins út fyrir vatnsverndarsvæðið.
3. Virkja lindirnar við Nátthagavatn í samvinnu við Mosfellsbæ og létta á álaginu af Heiðmerkursvæðinu.
4. Huga að færslu brunnsvæða Gvendarbrunna og Jaðars ofar í grunnvatnsstrauminn, upp í Grenkrika og svæðið þar í kring. Þetta er kostnaðarsöm framkvæmd en vel framkvæmanleg.
5. Vinna að meiri samtengingum veitnanna á höfuðborgarsvæðinu og samnýtingu vatnsvinnslusvæðanna. Þannig má ná fram meira rekstraröryggi og sveigjanleika í vinnsluna og betri nýtingu vatnsforðans.

Skógrækt og vatnsvernd

27.05.2025